1984

Σε μόλις 47 χρόνια ζωής, ο George Orwell (αληθινό όνομα Eric Arthur Blair, 1903-1950), πρόλαβε να κάνει πάρα πολλά: διδάχθηκε γαλλικά από τον Aldous Huxley, γνώρισε τον μετέπειτα σπουδαίο ιστορικό/βυζαντινολόγο Steven Runciman, συνάντησε και κατάφερε να εξοργίσει τον Η.G. Wells, έναν συγγραφέα που θαύμαζε, γευμάτισε με τον Henry Miller που τον αποκάλεσε «ανόητο», παντρεύτηκε δύο φορές, υιοθέτησε ένα αγοράκι και πήρε μέρος στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο το 1936 – όπου τραυματίστηκε κιόλας σοβαρά στο λαιμό από βολή ελεύθερου σκοπευτή και επέστρεψε στην Αγγλία, απογοητευμένος, αφού ο ίδιος είχε στο νου του ότι υπερασπιζόταν τη Δημοκρατία και στο τέλος βρέθηκε μετέωρος ανάμεσα στον Φράνκο, τους Κομμουνιστές, τους Τροτσκιστές και τους σοσιαλιστές της Καταλονίας.

Δεν ήταν όμως αυτά που τον χαρακτήρισαν ως συγγραφέα…

Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, ο Οrwell αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας, ενώ ζούσε φτωχικά, κάνοντας «λαϊκές» δουλειές, μακριά από τις ανέσεις της αστικής τάξης: αξιωματικός της Αυτοκρατορικής Αστυνομίας της Ινδίας, λαντζέρης στο Παρίσι, καθηγητής στο Δυτικό Λονδίνο, βοηθός βιβλιοπώλη στο Hampstead, θεριστής λυκίσκου στο Kent, δημοσιογράφος για λογαριασμό του BBC, Λοχίας της Εθνοφρουράς στο Β Παγκόσμιο Πόλεμο.

Οι εμπειρίες που απέκτησε από αυτές τις εργασίες επηρέασαν βαθύτατα το συγγραφικό του έργο, καθώς είχε την ευκαιρία να παρατηρεί τις καθημερινές συνήθειες της εργατικής τάξης, την οποία αγάπησε και βάλθηκε να υποστηρίζει σε όλη του τη ζωή - χαρακτηριστική ήταν η απόπειρά του το 1931 να συλληφθεί για μέθη και αντίσταση κατά της Αρχής, ώστε να βρεθεί ο ίδιος πίσω από τα σίδερα της φυλακής και να μην είναι αυτό απλά μία εικόνα από περιγραφές τρίτων.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι σε όλη του τη ζωή ο Orwell λειτουργούσε, μάλλον άθελά του, με αντιφάσεις: είχε σαφώς αστική καταγωγή, αλλά από πολύ μικρός συνειδητοποίησε ότι η οικονομική άνεση της οικογενείας του ανήκε στο παρελθόν και έζησε για δεκαετίες στην ένδεια. Ήταν σοσιαλιστής αλλά βρέθηκε να κατηγορείται για αναρχικές τάσεις! Είχε μονίμως προβλήματα υγείας στους πνεύμονές του, αλλά ήταν φανατικός καπνιστής. Έχει καταγραφεί ως μονίμως σοβαρός, αλλά όσοι έζησαν δίπλα του κατέθεταν ότι ήταν πρώτος στο χιούμορ και με ευχαρίστηση έγραφε δοκίμια που εξυμνούσε την αξία του να πίνεις σωστά το τσάι σου και τις (λιγοστές) αρετές της βρετανικής κουζίνας. Τέλος, παρόλο που δεν ολοκλήρωσε ποτέ την πανεπιστημιακή του εκπαίδευση, φρόντισε και έμαθε επτά, συνολικά, γλώσσες – ανάμεσά τους και την ελληνική!

To 1984 (αρχικός τίτλος: Ο τελευταίος άνθρωπος στην Ευρώπη) ήταν το πρώτο βιβλίο που έγραψε μετά το θάνατο της συζύγου του, Eileen, και το μόνο που έγραψε έχοντας πλέον αναγνωριστεί ως σπουδαίο όνομα στο χώρο της πεζογραφίας και χωρίς πλέον να έχει βασικές οικονομικές ανησυχίες επιβίωσης. Με την κατάσταση της υγείας του να χειροτερεύει και βιώνοντας τον προβληματισμό που είχε διαδεχθεί τον αρχικό ενθουσιασμό από το τέλος του Πολέμου, ο Orwell συνέλαβε ένα μέλλον που οι ατομικές ελευθερίες και οι υποχρεώσεις της κυβέρνησης απέχουν πολύ από τους βασικούς κανόνες της Δημοκρατίας, πλην όμως παράλληλα δεν αμφισβητούνται σχεδόν από κανέναν.

Κυκλοφόρησε μόλις επτά μήνες πριν το θάνατο του συγγραφέα από φυματίωση τον Ιανουάριο του 1950 – πέρα από το φουτουριστικό περιβάλλον που περιγράφεται (και που μεταφέρθηκε δύο φορές στον κινηματογράφο, το 1956 και το 1984, αμφότερες χωρίς σπουδαία επιτυχία, παρά τη συμμετοχή του sir Richard Burton, λίγο πριν το θάνατό του, στη δεύτερη) και πέρα από τις εύστοχες προβλέψεις του για την μαζική παρακολούθηση, τα απολυταρχικά καθεστώτα και την ισοπέδωση κάθε έννοιας διαφορετικότητας, αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι οι νεολογισμοί που έχουν παραμείνει εύχρηστοι στις μέρες μας: όροι όπως «Μεγάλος Αδελφός», «Αστυνομία Σκέψης», «SexCrime», όπως και το περίφημο «Ψυχρός Πόλεμος» που είχε επινοήσει μερικά χρόνια νωρίτερα όχι μόνον χρησιμοποιούνται καθημερινά, αλλά περιγράφουν και καταστάσεις που είναι να απορεί κανείς πως συνέλαβε ανθρώπινος νους πριν από επτά ολόκληρες δεκαετίες…

Η επιρροή του βιβλίου στη σύγχρονη κουλτούρα θα απαιτούσε από μόνη της ένα ολόκληρο βιβλίο για να αναπτυχθεί: από το graphic novel “V For Vendetta” του Alan Moore στο άλμπουμ “Diamond Dogs” του David Bowie, από την ταινία “Brazil” του Terry Gilliam στο “Dark City” του Alex Proyas, από το μυθιστόρημα “Cloud Atlas” του David Mitchell στο “Children Of Men” της PD James κι από την τριλογία ΙQ84 του Haruki Murakami στο 2084 του Boualem Sansal, συναντάμε μικρά, μεγάλα έως και τεράστια σημάδια από το διαχρονικό αποτύπωμα αυτού του τεράστιου, εμβληματικού έργου της μεταπολεμικής λογοτεχνίας.

Επάξια προσθήκη στη σειρά Modern Classics της Public Βιβλιοθήκης, στην καλύτερη έκδοση που έχει βγει ποτέ στη χώρα μας, εκτός των άλλων και λόγω του πολύ ιδιαίτερου εξωφύλλου (πρέπει να το πιάσετε στα χέρια σας για να καταλάβετε τι εννοούμε!!!)